Hieronder neem ik jullie mee in hoe je het moedige gesprek zou kunnen vormgeven en voeren. Dat moedige gesprek is in allerlei soorten conflicten van groot belang. In deze blog gaat het over het moedige gesprek bij familieconflicten. Maar wat is dan het verschil tussen conflicten binnen een familie en conflicten binnen een organisatie (of een overheid/ gemeente of vriendschap)?
Bij een conflict binnen een familie speelt het conflict zich af in een natuurlijk systeem, bij een conflict in een organisatie/ vriendschap of gemeente speelt het zich af in een georganiseerd systeem. Deze systemen hebben veel overeenkomsten maar ook een cruciaal verschil, namelijk; een natuurlijk systeem kun je niet opheffen en blijft voortbestaan, bij een georganiseerd systeem kan het systeem wel opheffen/oplossen. Over dit verschil gaat deze blog niet maar het heeft wel invloed op de werking van het moedige gesprek en de dynamiek van conflicten.
Dialoog versus discussie
Tijdens een conflictsituatie komen we vaak in discussie i.p.v. in dialoog.
(Dialoog; ontleent aan het Griekse woord ‘dialogos’ dat tweespraak, gesprek, ideeënuitwisseling betekent. Discussiëren betekend meer zoiets als uiteenslaan, iets uit de weg ruimen.) Tijdens het discussiëren zijn er veel dingen waarover we niet praten, of waarover niet te praten valt. Daar komt bij dat we allemaal onze eigen mentale wegenkaart van de betekenis van het leven en van hoe de wereld in elkaar zit hebben. Plus ons eigen belang, het belang van familie, ons werk etc..
Die basale aannames hebben we al vanaf onze vroege jeugd ontwikkeld o.a. via ons gezin, onze leraren en wat we allemaal meemaakte. We koesteren deze aannames vaak zo diep, dat we er ons geheel mee identificeren en als ze betwijfeld of aangevallen worden, verdedigen we ze. Heel vaak zijn we ons daar niet eens echt van bewust. Het gaat als vanzelf, als bij een computer programma. Toch komt er ruimte voor een nieuw perspectief als we op die momenten een dialoog kunnen voeren.
Wat is er nodig voor een dialoog
Dialoog vraagt niet van mensen om het met elkaar eens te zijn; het moedigt mensen aan te participeren in een geheel van onderlinge verschillen, met hun aanvaarde betekenis. Een dialoog gaat niet over wat goed of fout is maar over het in contact en in beweging krijgen van alles wat is.
Het moedige gesprek voeren vraagt meer dan alleen een dialoog, maar het dialoog is wel een belangrijke basis. De ervaring heeft mij ondertussen geleerd dat daarbij conflicten normaal en onvermijdelijk zijn. Voor het benutten van conflicten heb je o.a. de vaardigheid nodig om ruimte te geven aan meerdere standpunten en gevoelens. Iets wat in de praktijk toch regelmatig lastig blijkt. Het luisteren naar verschillende meningen/ ideeën is vaak nog wel te doen, maar deze samenbrengen tot een besluit waaraan ieder zich kan verbinden, blijkt een ingewikkelde uitdaging.
Ik zeg vaak; tegenstellingen kunnen de start van een creatief proces zijn. Daarbij hanteer ik een aantal uitgangspunten zoals;
Daarbij is nummer 1, niemand heeft het alleenrecht op de waarheid, voor mij het meest essentieel om tegenstellingen daadwerkelijk de start van een creatief proces te laten zijn. Daarmee bedoel ik dan vooral dat we nieuwsgierig blijven kijken naar onszelf en naar anderen en ervan uitgaan dat alleen onze eigen kennis en kunde niet voldoende is om met de soms complexe realiteit om te gaan.
Deze uitgangspunten komen eigenlijk voort uit de denkbeelden van ‘de ‘thema gecentreerde interactie’ en ‘deep democracy’.
Omgaan met verschillen
Ik geloof dat niet de afzonderlijke mens als individu voor succes of verlies zorgt, maar dat het de samenhang tussen alle gedragingen, emoties, gedachten en ervaringen is die daarvoor zorgt. En met die samenhang bedoel ik dan dat alles wat is, er mag zijn en aandacht krijgt. Wanneer de kwaliteit van de onderlinge relaties hoog is, kunnen we samen vaak veel bereiken. De kwaliteit van de interactie is daarbij ook van belang. Dat dit niet zo makkelijk is merken we vooral in tijden van crisis (conflict).
Als alles wat is, er zou mogen zijn dan heeft eigenlijk niks meer betekenis van zichzelf. Alles is dan in principe oordeelvrij. Ook dood en gezondheid. JA dank je de Koekkoek hoor ik je denken. Dat is wel een beetje te mooi om waar te zijn. Oke, laat ik het zo schrijven. Verschillen worden pas een probleem wanneer iemand het label ‘goed’ of ‘fout’ eraan hangt. En het wordt nog ingewikkelder als we denken te weten dat er een objectieve ‘goed’ is, want dan is er namelijk ook automatisch een objectieve ‘fout’. We zullen proberen aan ‘de goede kant’ te blijven. De persoon aan de andere kant speelt precies hetzelfde spel, waardoor we met elkaar in (destructief) conflict kunnen komen. Hoe belangrijker het onderwerp voor je is hoe groter vaak de obsessie met het goed OF fout en hoe moeilijker het wordt om te zien dat er misschien in beide kanten waarheden zitten. Hierdoor is er geen ruimte voor beweging en zetten we onszelf klem. Dit kost veel energie en levert niks op.
De onderstroom
Het helpt niet om hier een goed of fout aan te hangen, het helpt wel om te onderzoeken wat je er nog meer mee kunt en om te luisteren naar wat er niet gezegd wordt. Door jezelf bijvoorbeeld af te vragen waarom die ander doet wat hij of zij doet? Of wat die ander nodig heeft om er ook zo over te denken zoals jij? Of wat jij nodig hebt om er ook zo over te denken als die ander ? Of om je af te vragen of het ook allebei kan.
De werkelijkheid die wij zien en creëren, hangt voor een belangrijk deel af van hoe we ernaar kijken en hoe we dingen interpreteren. Doorbreken begint bij echt naar elkaar luisteren. Ik heb al meerdere keren gezien dat er ook verschillende waarheden kunnen zijn en dat die waarheden samen tot weer een nieuwe ‘waarheid’ kunnen leiden. Kortom alles om ons heen is steeds in beweging. Dat wat we kennen, geeft comfort, het onbekende is waar we vaak met wat spanning naar kijken. Dit kan allerlei verdedigingsmechanismen opleveren, ook als we (een gedeelte van) de wijsheid van een ander misschien wel heel goed zouden kunnen gebruiken.
Een conflict zie ik ook wel als een storing binnen een systeem, of wel een boodschap die om aandacht vraagt. De grootste gemene deler van systemen is dat ze willen blijven voortbestaan. Systemen willen blijven functioneren en hebben daarvoor in de onderstroom een zelfregulerend vermogen. Bij een familie komt erbij dat het systeem al vele generaties oud is (en niet opgeheven kan worden). Inmiddels is het systemisch werken een volgroeid, volwassen vakgebied met verschillende methodes en meerdere stromingen. Voor het moedige gesprek kun je meerdere methodes gebruiken, het belangrijkste is dat je verschillen niet uitsluit maar verkent en benut.
Auteur Lieneke Witloks
Wil je meer weten over ons opleidingsinstituut of wil je graag aanvullende informatie over de opleidingen? Met onze ervaring, aanpak gericht op persoonlijke ontwikkeling en unieke visie op conflicten hebben we altijd een opleiding of leertraject die aansluit bij jouw leervraag.
